مقاله: آشنایی با دستگاه شور و متعلقات آن
به گزارش مالکوم، واژه دستگاه از زمان دوره قاجار در موسیقی ایرانی رواج یافته است و تا قبل از آن به جای دستگاه از واژه مقام استفاده می کردند. دستگاه از دو کلمه دست و گاه تشکیل شده است. در موسیقی قدیم ایران، گاه به معنای پرده ساز بوده است؛ بنابراین دستگاه یعنی چگونگی قرار دریافت انگشتان دست بر روی پرده های ساز که در هر قطعه یا آهنگ یا نغمه شکل خاص خود را داشته است.
گوشه های مهم آواز دشتی: درآمدها، بیات راجع، عشاق، سارنج، حاجیانی، چوپانی، گیلکی، دشتستانی، مثنوی، دیلمان
موسیقی امروزی ایران شامل تعدادی آهنگ یا لحن (به طور میانه بین 200 تا 400) است. این تعداد آهنگ که در اصطلاح موسیقی امروز گوشه نامیده می شود، بر حسب مشابهت های ساختاری و فنی و حس و حال موسیقایی در هفت مجموعه بزرگ به نام دستگاه و پنج مجموعه کوچک به نام آواز تقسیم شده است.
تفاوت آواز با دستگاه در تعداد گوشه هاست، به طوری که تعداد گوشه های آواز کمتر از یک دستگاه است. بعلاوه از نظر حالت و نت های شاهد و ایست تفاوت هایی با هم دارند. آواز های های ابوعطا، بیات ترک، افشاری و دشتی از متعلقات دستگاه شور (به علت یکسان بودن کوک این آواز ها با دستگاه شور) و آواز اصفهان از متعلقات دستگاه همایون (به علت یکسان بودن کوک این آواز با دستگاه همایون) هستند.
حس و حال آواز دشتی: غمی که در این آواز وجود دارد قادر است اشک هر کسی را دربیاورد! دشتی علاوه بر کاربردش در مراسم عزاداری، در موسیقی درمانی هم استفاده می شود. خیلی از روانشناس ها از این نوع موسیقی استفاده می نمایند تا بیمار مورد نظر به راحتی احساساتش را بیرون بریزد و خودش را تخلیه کند. آواز دشتی بسیار شبیه آهنگ های منطقه گیلان است.
منبع مقاله: آشنایی با دستگاه شور و متعلقات آن