گزارش، آمریکا با راهبرد شراکت مثبت در عراق به دنبال چیست؟ - مالکوم

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، دولت عبدالمهدی پس از انتخابات سال گذشته مجلسی و رایزنی ها و اختلافات شدید بین گروه های شیعه پس از 6 ماه تشکیل شد. برهم صالح نیز اندکی پیش از آن به عنوان رئیس جمهور عراق انتخاب شده بود.

این دو انتخاب اصلاً به مذاق آمریکا خوش نیامده و اخباری مطرح شد در این باره که در شب رای گیری برای انتخاب رئیس جمهور و در اثنای رقابت بین برهم صالح از حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق و فواد حسین مسئول دفتر مسعود بارزانی، واشنگتن که تمایل زیادی به انتخاب دومی داشت توسط سفیر وقت خود، برهم صالح را به کنار کشیدن از کورس رقابت توصیه کرد.

اما اینگونه نشد و برهم صالح بر کرسی ریاست جمهوری تکیه نموده و از رفتار آمریکا در محافل خصوصی بشدت انتقاد کرد.

داگلاس سیلیمان، سفیر وقت آمریکا اندکی پس از تشکیل دولت و در آبانماه 97 بدلیل عملکرد ضعیف خود در تأمین خواسته های واشنگتن در انتخابات مجلسی (اردیبهشت 97) و تشکیل دولت جدید تغییر کرد و جای خود را به دیپلماتی داد که سابقه ماموریت در صنعا، قاهره، بغداد، کویت و ریاض را داشت.

پس از این تغییرات نوع مداخله آمریکا در عراق تغییر نموده و از فاز آشکار به فاز پنهانی و راهنمایی شونده منتقل شد.

در این شیوه طرف آمریکایی به صراحت و روشنی از خواسته خود سخن نگفته و سعی در دیکته مستقیم به بغداد را نیز ندارد.

اگر در گذشته شاهد ارسال پیامک یا دستور شفاهی و کتبی از سوی مقامات واشنگتن به طرف عراقی بودیم کما اینکه در ماجرای برت مک گورک مسئول وقت پرونده داعش در عراق از سوی آمریکا انجام گرفت در دوره کنونی نوع دیگری از رفتارها را شاهد هستیم که بر اساس آن دیپلماتهای عراقی بصورت غیر مستقیم برای برآورده کردن خواسته های واشنگتن تحت فشار قرار می گیرند.

عبدالمهدی در دوران یکساله ریاست خود بر کابینه عراق تحرکات گسترده ای در حوزه دیپلماسی مالی داشت و بر این اساس سفرهای زیادی به کشورهای مختلف برای عقد قراردادهای سیاسی و تجاری انجام داد. اما شاید بتوان گفت که او تنها نخست وزیری بود که نتوانست به آمریکا سفر نموده و با مقامات واشنگتن ملاقاتی داشته باشد. این در حالی بود که به گفته منابع مطلع عراقی، وی بیش از 6 بار درخواست سفر به آمریکا را داده بود اما هر بار به بهانه های مختلف این خواسته از سوی واشنگتن نادیده گرفته شد.

از جمله دلایل نارضایتی طرف آمریکایی را می توان در روابط گسترده عبدالمهدی با تهران و سفرهای انجام گرفته بین مقامات ارشد دو کشور در این دوره و همینطور عقد قراردادهای سنگین مالی با چین و حرکت در راستا خرید تسلیحات نظامی سنگین از روسیه از جمله اس 400 دانست.

در دوره عبدالمهدی شاهد نوعی جهش در روابط مالی و سیاسی بین تهران و بغداد بودیم که یکی از علائم آن تصویب توافقنامه راهبردی بین دو کشور بود که در آن به موضوع اروندرود (شط العرب) و خط قعر آن پرداخته شده و به نوعی بر قرارداد 1975 تاکید مجدد رسمی شد.

در اهمیت این رویداد همین بس که صدام حسین به بهانه عقد همین قرارداد جنگ تحمیلی را علیه کشورمان شروع کرد و در دوره پس از رژیم بعث نیز هیچ نخست وزیری حاضر نشده بود در این باره اظهار نظری نموده و به آن بپردازد در حالی که شرایط اروند رود نیازمند رسیدگی فوری دو کشور داشت. تسهیل در صدور ویزا بین اتباع دو کشور نیز که منجر به برداشته شدن ویزا در دوره هایی خاص می شد نیز یکی دیگر از اتفاقات تاریخی بین دو کشور بود.

اتفاقاتی از این دست بین ایران و عراق اصلاً به مذاق طرف آمریکایی خوش نیامده و در پیدا و پنهان کوشش داشت تا مانع از این رویدادها و تعمیق هرچه بیشتر روابط دو کشور باشد.

سیاست دیگر عبدالمهدی نگاه به شرق بود که در قالب آن سفیر یک هفته ای به چین اجرا شده و قراردادهایی 10 ساله با پکن به ارزش بیش از 500 میلیارد دلار به امضا رسید.

در موردی دیگر عبدالمهدی برای ایجاد زیرساختهای برق و انرژی عراق به دنبال طرف هایی غیر از آمریکا رفت که حاصل آن قراردادهایی به ارزش 15 میلیارد دلاری بود که خشم طرف آمریکایی را به همراه داشت و اعلام کردند که باید با شرکت جنرال الکتریک نیز قراردادی مشابه به امضا برسد.

سفرهای خارجی و موفقیت دیپلماسی تجاری عبدالمهدی تا آنجا پیش رفت که بعضی محافل سیاسی در عراق این رویکرد نخست وزیر عراق را باعث خشم واشنگتن دانسته و امکان توطئه خارجی علیه عبدالمهدی را بالا دانستند.

همه این اتفاقات نشان می داد که نقش تجاری و سیاسی آمریکا در عراق رفته رفته کاهش می یابد و اگر هر چه زودتر دست به اقداماتی نزند شاید طی دهه آینده جایی در این کشور نداشته باشد. نمونه آشکار این نارضایتی را باید در سفر چند باره مقامات ارشد آمریکایی به عراق و عدم ملاقات آنها با نخست وزیر این کشور دید.

تجریه یک دهه گذشته نیز نشان داد که مداخله مستقیم و آشکار در این کشور تنها به فضای ضد آمریکایی در عراق دامن زده و جز متحد شدن گروه های سیاسی نتیجه خاصی برای واشنگتن ندارد.

گام اول در این راستا تغییر سفیر و برای تغییر بازی بود.

داگلاس سیلیمان که در تجربه دولت سازی عراق شکست خورده بود کنار رفته و جای او را دیپلماتی با سابقه بیشتر در خاورمیانه و شمال آفریقا گرفت که روینمودهای به رویکرد ضد مقاومتی در منطقه معروف بود. گام دوم کاهش تعداد دیپلمات ها به 250 نفر بود که نشان میداد سفارت آمریکا در صدد تغییر فاز رفتاری خود در عراق است.

در این باره یکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا با اشاره به کاهش تعداد دیپلمات های آمریکایی در عراق بخصوص در دوره اعتراضات اخیر گفت: تظاهرات نمایندگان به وضوح به ما می گویند که خواستار مداخله خارجی در انتخاب رهبران و نحوه فعالیت دولت کشورشان نیستند، آنها خواستار شراکت مثبت ما هستند، این همان چیزی است که ما از رهگذر برنامه توسعه بین المللی آمریکا و برنامه وزارت خزانه داری در ایجاد نظام بانکی و یاری های نظامی ارائه می کنیم، این همان چیزی است که آنها می خواهند اما معترضان عراقی به هیچ عنوان خواستار مداخله در امور داخلی کشورشان نیستند.

شراکت مثبت همان رویکردی است که طی ماههای اخیر دنبال می گردد. سلسله اقدامات سیاسی، مالی و اجتماعی در عراق به نوعی که کمترین اصطکاک را در بین مردم به همراه داشته باشد و در عین حال بخشی از جامعه و دولتمردان عراقی را برای حرکت در راستا خواسته های واشنگتن ترغیب کند.

علاوه بر این در حوزه اجتماعی نیز واشنگتن تحرکات خود را توسعه داده است. طرح ایلپ IYLEP- Iraqi Young Leaders Exchange Program که سفارتخانه آمریکا در بغداد به تازگی با عنوان ساخت رهبران آینده عراق از سرگرفته و دانش آموزان و جوانان مستعد عراقی را برای زندگی به سبک و نگاه آمریکایی پرورش می دهد تا از آنها در مواقع لزوم مانند اعتراضات اخیر در عراق استفاده کند و در آینده نیز از این جوانان در مناصب مدیریتی استفاده کند.

در دوره کنونی مقامات آمریکایی خواسته خود را به سران سیاسی عراق تحت لفافه مطرح می نمایند اما همین رویکرد نیز گاهی با واکنش آنها روبرو می گردد. نمونه آن ملاقات هفته گذشته معاون وزیر خارجه آمریکا و سفیر این کشور با برهم صالح بود که در بیانیه دفتر ریاست جمهوری عراق به بخشی از آن اشاره شده است.

در این ملاقات برهم صالح با اشاره به اهمیت حمایت بین المللی از عراق و تکمیل پیروزی علیه تروریسم تاکید نموده بود که راهکارهای اوضاع کنونی باید بنا به تصمیم ملی عراقی ها و به دور از مداخلات خارجی باشد.

دیوید هیل همچنین در ملاقات با محمد الحلبوسی تأکید کرد که کشورش امیدوار است که دولت جدید عراق کاملا نتیجه اراده ای ملی باشد.

معاون وزیر خارجه آمریکا در این ملاقات تأکید کرد که امریکا به شراکت خود با عراق و حمایت از این کشور ادامه می دهد و بر ضرورت احترام به استقلال و کوشش برای امنیت و قدرت و ثبات این کشور تأکید می نماید و خواستار همکاری با عراق برای بازسازی این کشور و بازگشت پناهجویان و آوارگان و توسعه عرصه های همکاری مالی و فرصت های سرمایه گذاری و تضمین ثبات عراق و رفاه ملت است.

همانطور که ملاحظه شد مقامات آمریکایی در ظاهر بر استقلال عراق تاکید دارند اما این تاکید تا آنجاست که عراق اقدامی بر خلاف خواسته واشنگتن نداشته باشد.

اقدامات پنهان آمریکا نیز همچون سفر مخفیانه و کوتاه مدت رئیس مجلس عراق به آمریکا و ملاقاتهای وی در این سفر است که جزئیاتی از آن منتشر نشده است.

عراق کنونی در شرایط سیاسی متشنجی به سر می برد که انتخاب نخست وزیر و تشکیل دولت در آن به یکی از دغدغه های اصلی مردم، احزاب و گروه ها و جریانات سیاسی و رهبران دینی در داخل و یک موضوع مهم در سیاست خارجی بعضی کشورهای منطقه ای و بین المللی تبدیل شده است.

هر کشوری نیز در این خصوص راهبرد خاص خود را دنبال می نماید که در این بین آمریکا با توجه به شکست تجربه های گذشته در ابراز مستقیم خواسته ها به شیوه ای دیگر روی آورده که شاید اسم رمز آن را بتوان شراکت مثبت خواند.

گزارش از علی حیدری