برنده حذف پاسپورت؛ ایران یا ترکیه؟ - مالکوم

پیشنهاد حذف پاسپورت سفر از سوی ترکیه اگرچه در تقویت روابط دیپلماتیک دو کشور تا حدودی اثرگذار خواهد بود، اما در حوزه توریسم منافع ترک ها را در جذب دنیاگرد تامین خواهد نمود. ظاهر امر حاکی از گسترش روابط و تبادل دنیاگرد بین دو کشور همسایه است، اما در واقع با توجه به میزان 10 برابری ورود دنیاگردان ایرانی به ترکیه نسبت به ورود دنیاگردان ترک به ایران برنده این نقشه یک طرفه ترکیه خواهد بود و برای ما منفعتی به همراه نخواهد داشت.

در پنجمین نشست کمیته فنی مشترک همکاری های دنیاگردی ایران و ترکیه که با حضور معاونان دنیاگردی برمحور اهمیت تبادلات دنیاگردی میان دوکشور در دوران پساکرونا برگزار گردید، پیشنهاد حذف گذرنامه سفر بین اتباع دو کشور از سوی مقامات ترکیه یکی از موضوعات چالشی مطرح شده در این نشست بود. اگرچه حذف پاسپورت از نگاه دیپلماسی منجر به نزدیکی و تقویت روابط دوکشور در تبادل دنیاگرد و افزایش میل به سرمایه گذاری در کشور مقصد می گردد، اما در شرایط موجود مساله ای در آن وجود دارد که نقشه یک طرفه برای تبادل دنیاگرد به نفع ترکیه خواهد بود.

از سال 1342 شمسی ترکیه و ایران اخذ ویزا را برای سفر بین دو کشور حذف کردند و اینک به دنبال لغو پاسپورت سفر هستند. پیشنهاد لغو پاسپورت اگرچه در جهت ایجاد توازن در مبادله دنیاگرد عنوان شده و نهایی و اجرایی شدن لغو گذرنامه در روابط ایران و ترکیه می تواند تا حدی ناموازنه شدن در ورود و خروج دنیاگرد از ایران را سامان دهد، اما طبیعتا چنین اقدامی می تواند راستا خروج ایرانیان به سوی ترکیه را نیز تشدید کند و برای کسانی که به دلایل مختلف امکان دریافت گذرنامه از مجرا های قانونی را ندارند، شرایط خروج از کشور را فراهم می نماید.

با نگاهی به ورود دنیاگردان دو کشور و میزان سرمایه گذاری های اتباع دو کشور در تبادل با یکدیگر حذف پاسپورت بر افزایش میزان ورود دنیاگردان ایرانی به ترکیه و سرمایه گذاری های بیشتر ایرانیان در ترکیه تاثیرگذار خواهد بود، زیرا ایران در شمار یکی از دنیاگردفرست ترین کشور ها به ترکیه محسوب می گردد که طی سال های اخیر رتبه بین چهارم تا ششم را به دست آورده است.

شهفرایندان ایرانی که عمدتا به دلایل مختلف همچون گذراندن تعطیلات، خرید و تجارت به این کشور سفر می نمایند طی سالیان اخیر فرایند آن افزایش چشمگیری داشته و اگرچه تغییرات و نوسانات نرخ دلار و افزایش تحریم ها و فشار مالی از میزان سفر های خارجی ایرانیان کاست، اما با این وجود در سال 2019 دنیاگردان ایرانی با بیش از 2/ 1 میلیون نفر پس از کشور های بلغارستان، آلمان، گرجستان و روسیه در رتبه پنجم دنیاگرد های خارجی ترکیه قرار گرفتند و این درحالی است که شمار دنیاگردان ورودی ترکیه به ایران بسیار ناچیز است و سالانه حدود 100 تا 150 هزار دنیاگرد ترک عمدتا برای سفر های تجاری و درمانی به ایران سفر می نمایند.

بازار دنیاگردی یکی از قطب های مهم مالی در ترکیه محسوب می گردد و حدود 12 درصد از فراوری ناخالص داخلی این کشور به دنیاگردی تعلق دارد و در سال 2019 حدود 50 میلیون دنیاگرد به این کشور سفر نموده اند که منجر به کسب درآمد 30 میلیارد دلاری برای ترکیه شده است و توانسته رتبه ششم دنیا را به خود اختصاص دهد.

اگرچه همه گیری کرونا ضربه سهمگینی بر اقتصاد و اشتغال این بازار وارد نموده است، اما ترکیه از ژوئیه 2020 اقدام به ورود تدریجی مسافران به کشور خود نموده و چشم انداز خود برای سال 2021 را پذیرش 25 میلیون دنیاگرد خارجی درنظر گرفته و در این زمینه اقدامات گسترده ای را صورت داده است و این درحالی است که ایران در سال 2019 با ورود 8 میلیون دنیاگرد خارجی در رتبه 89 دنیا قرار گرفته است و پس از آغاز بحران کرونا بازار دنیاگردی در مرز تعطیلی کامل قرار گرفته و تا به امروز اقداماتی راهگشا و کاربردی در جهت احیای این بخش صورت نگرفته و چشم اندازی برای آینده آن وجود ندارد که با این اوصاف حذف گذرنامه تنها منافع طرف ترک را در حوزه دنیاگردی تامین نموده و نتیجه یک طرفه خواهد داشت.

به گزارش اتحادیه هتلداران در سال 2017 دنیاگرد های ایرانی به طور متوسط 6 شب در هتل های ترکیه اقامت می نمایند و به ازای هر نفر به طور متوسط 1000 دلار هزینه می گردد. این درحالی است که سرانه هزینه کرد دنیاگرد های خارجی به ازای هر نفر 630 دلار برای این بازه زمانی است و در سال های 2018 و 2019 به دلیل کاهش ارزش پول ترکیه این رقم حتی کاهش هم یافته و به کمتر از 600 دلار نیز رسیده است. همچنین ایرانی ها پیشتاز خرید ملک و اخذ تابعیت در ترکیه هستند و طی سال های 2017 تا 2019 حدود 1500 مورد خرید ملک از سوی ایرانیان در ترکیه انجام شده که در مقایسه با دیگر کشور ها رتبه نخست را داشته است.

همچنین در سال 2020 سهم کل خریداران خارجی از مسکن ترکیه حدود 5 درصد بوده است که از میان ایرانیان با 20 درصد حدود یک پنجم از خرید مسکن خریداران خارجی را به خود اختصاص داده اند. آمار ها حاکی از آن است که در 9 ماه نخست 2020 شهفرایندان ایرانی نزدیک به 7 هزار آپارتمان یا خانه در ترکیه خریداری نموده اند. شاید یکی از مهم ترین ایرادات به پذیرش حذف گذرنامه این باشد که این امر منجر به خروج بیش از پیش سرمایه از ایران و افزایش مهاجرت به کشور ترکیه خواهد شد که این امر تنها در راستای منافع ترکیه اتفاق خواهد افتاد.

همچنین نگاه دنیاگردان، سرمایه گذاران و تجار و بازرگانان هر کشوری به لغو ویزا و لغو گذرنامه به عنوان یک امکان و مشوق خوب، اما ناکافی در کشور مقصد به شمار می رود و بیشتر مدنظر کسانی قرار می گیرد که به دنبال مسافرت های مقطعی و مناسبتی هستند و چندان مطلوب سایر دنیاگردان با چشم انداز سرمایه گذاری قرار نمی گیرد.

فقدان زیرساخت های لازم، قوانین دست و پا گیر، عدم اطلاع رسانی و معرفی دقیق از سوژه موردنظر و همچنین غلبه تصویر جعلی از ایران به دنیایان مهم ترین موانع پیش روی ورود دنیاگردان ترک با هدف سرمایه گذاری در ایران است و تا زمانی که جذابیت های ایران برای دنیاگرد ها تعیین و معرفی نگردد و از آن مهم تر قوانین حقوقی و سیاسی راستا سرمایه گذاری را تسهیل نکند، لغو گذرنامه نمی تواند باعث جذب دنیاگرد و سرمایه از کشور های همسایه از جمله ترکیه گردد.