آشنایی با آلات موسیقی ارکستر - مالکوم

خبرنگاران | سرویس فرهنگ و هنر - به مجموعه ای از نوازندگان و ساز هایی که با هم قطعات موسیقی را اجرا می کنند، ارکستر گفته می گردد. هر ارکستر بر اساس تعداد و تنوع ساز های به کار گرفته شده نام گذاری می گردد. مثلا ارکستر سمفونیک که بزرگ ترین ارکستر به شمار می رود در آن از تمام گروه های سازی استفاده می گردد. برای کسی که بخواهد پا در عرصه موسیقی بگذارد، خوب است که با همه آلات موسیقی ایرانی و خارجی آشنا باشد. به خصوص برای آهنگسازان یا رهبران ارکستر واجب است که کلیه ساز ها و آلات موسیقی ارکستر را بشناسند.

آلات موسیقی ارکستر سمفونیک

ساز های مورد استفاده در ارکستر سمفونیک با توجه به نوع نواختن و رنگ صدایشان به چهار دسته کلی تقسیم می شوند.

1. ساز های کوردوفون (Chordophones)

2. ساز های آیروفون (Aerophones)

3. ساز های ایدیوفون (Idiophones)

4. ساز های ممبرانوفون (Membranophones)

در ادامه به معرفی سازهای این چهار دسته می پردازیم.

1. ساز های کوردوفون (Chordophones)

منظور از کوردوفون ها ساز های زهی است. یعنی ساز هایی که صدای آن ها به وسیله سیم تولید می شوند. ساز های کوردوفون در یک ارکستر عبارتند از:

هارپ یا چنگ Orchestral harps

چنگ از اعضای ثابت ارکستر سمفونیک است و محدوده دامنه صوتی آن از تمام ساز های ارکستر بیشتر است. چنگ همچنین از سازهای مشهور ایران باستان به شمار می آید و در ادبیات فارسی هم زیاد از آن یاد شده است.

ویولن Violins

شناخته شده ترین ساز در بین تمام ساز های ارکستر غرب ویولن است. ویولن کوچک ترین عضو خانواده ساز های زهی بوده و اصالت آن به کشور ایتالیا برمی گردد.

ویولا Violas

ویولا یا آلتو از خانواده ساز های زهی است. دارای ساختمانی یک جور و مشابه با ویولن است، ولی کمی بزرگتر از ویولن بوده و صدای بم تر و عمیق تری دارد.

ویلنسل Violoncellos

ویلنسل به زبان عامیانه سل cello نامیده می گردد. از ویولن و ویولا بزرگتر است. عضو باس خانواده ویولن است و با آرشه ای کوچکتر و باریک تر از آرشه ویولن نواخته می گردد. مجهز به یک میله فلزی است که توسط آن روی زمین قرار می گیرد و نواخته می گردد.

کنترباس Double basses

کنتر باس یا دبل باس بم ترین و بزرگترین عضو خانواده ویولن و بزرگ تر از ویلنسل است.

پیانو Piano

یکی از متداول ترین، مشهور ترین و فراگیر ترین وسیله در میان تمام ساز های موسیقی و بخصوص آلات موسیقی ارکستر پیانو است که دامنه صوتی وسیعی دارد.

2. ساز های آیروفون (Aerophones)

در این نوع ساز ها صدا به وسیله ارتعاش هوا ایجاد می گردد. انواع ساز های آیروفون ارکستر عبارتند از:

فلوت های ارکستری Orchestral flutes

فلوت کلاسیک غربی یا فلوت کوچک دهانی یا فلوت مدرن اولین بار در قرن 12 میلادی از شرق به اروپا رسید. این ساز خصوصا در قرون وسطی منحصر به موسیقی بود اما به مرور به یکی از آلات موسیقی ارکستر تبدیل شد. فلوت ها از جنس چوب یا فلز هستند. انواع فلوت ها عبارتند از: فلوت، فلوت پیکولو، فلوت باس، فلوت آلتو

کلارینت Orchestral clarinets

ارکستر کلارینت یکی از متغیر ترین ارکستر های سازی است. کلارینت دارای وسعت صوتی وسیعی بوده و در اندازه های متفاوتی وجود دارد که تفاوتشان در وسعت صداها و بم و زیر بودنشان است. انواع کلارینت عبارتند از:

کلارینت می بمل، کلارینت سی بمل، کلارینت لا، کلارینت آلتو، کلارینت باس، کلارینت کنترباس

ابوا Orchestral oboes

ابوا از سازی به نام trebleshawm به جهت پاسخ مناسبی برای میل به نواختن سازی خانگی در قرن 17 میلادی توسعه یافت؛ و در طول قرن 18 چندین ابوا در اندازه های مختلف به ارکستر ها معرفی گشت. ابوا بهترین ساز برای تک نوازی ارکستر است.

ساکسیفون Saxophones

ساکسیفون با کلارینت به عنوان خانواده ساز های یک زبانه ای طبقه بندی شده اند. ساکسیفون در اندازه های مختلفی با وسعت صدایی متفاوت ساخته شده که عبارتند از: ساکسیفون سوپرانینو، ساکسیفون سوپرانو، ساکسیفون آلتو، ساکسیفون تنور، ساکسیفون باریتون، ساکسیفون باس، ساکسیفون کنترباس و ساب کنترباس

هورن Orchestral horns

هورن به عنوان یک ساز ملودی در ارکستر نقش دارد. قدمت این ساز بادی به قرن هفده میلادی برمی گردد.

ترومپت Orchestral trumpets

ترومپت نیز از ساز های بادی برنجی با صدایی قابل توجه است. ولی صدای آن نسبت به دیگر سازهای هم خانواده اش نرم تر و پر احساس تر است. انواع ترومپت عبارتند از: ترومپت، ترومپت کلیددار، ترومپت کشویی

ترومبون Trombones

ترومبون سازی برنجی است که صدای آن به وسیله ارتعاش لب های نوازنده تولید می گردد. ترومبون وسیله لوله ای کشویی تلسکوپی (به صورت توی هم رونده) دارد که برای طولانی کردن طول لوله ساز مورد اضافه قرار می گیرد. این ساز که یکی از آلات موسیقی ارکستر بوده برای ارکستر و دسته های مختلف موسیقی مورد استفاده قرار می گیرد.

توبا Tubas

یک ساز بادی برنجی سوپاپ دار با یک سوراخ مخروطی و گشاد و ناقوس خیره کننده و قسمت دهانی فنجانی شکل است. این ساز با ویژگی اندازه بزرگش و صدای بم آن تعیین می گردد.

باسون Bassoons

یکی دیگر از آلات موسیقی ارکستر باسون است. باسون یک ساز بادی بم است که ساختمانی شبیه به کلارینت دارد.

3. ساز های ایدیوفون (Idiophones)

این دسته از ساز ها و آلات موسیقی ارکستر خود به خود قابلیت ایجاد صدا را دارند. صدای این گروه از سازها به وسیله بدنهٔ ساز و با ضربه زدن، مالش دادن، کشیدن یا لرزاندن قطعات ساز تولید می گردد و نه به وسیله ارتعاش سیم یا دمیدن هوا.

گانگ Gongs

یک گانگ شامل یک صفحه فلزی کوبه ای است که به وسیله یک مضراب نواخته می گردد. اولین نمونه گانگ ها بشقاب های مسطح برنزی بودند. گانگ ها در اشکال مختلف ساخته می شوند. یک نمونه از گانگ را در تصویر زیر مشاهده می کنید.

گسیلوفون Xylophones

گسیلوفون از نوار های چوبی آهنگین که به وسیله مضراب و چوب نواخته می شوند، تشکیل شده است. نوار ها معمولا در یک قاب قرار دارند و به ترتیب دامنه صوتی چیده می شوند. بیشتر در آفریقا رواج دارند. ولی در جنوب شرقی آسیا و در ترکیب ارکستر ساز های کوبه ای اندونزی هم یافت می شوند. انواع آن شامل گسیلوفون سوپرانو، گسیلوفون آلتو و گسیلوفون باس است.

ادوات ضربی ارکستر Orchestral percussion

بخش ادوات ضربی و کوبه ای ارکستر شامل دو نوع ساز است، که ساده ترین آن مثلث و بلوک چوبی (قطعه مستطیلی چوبی که با چوب دستی نواخته می گردد) است. از دیگر ساز ها گزیلوفون و زنگ های لوله ای شکل بوده که قادر به اجرای ملودی هستند.

4. ساز های ممبرانوفون (Membranophones)

دسته دیگر از آلات موسیقی ارکستر، ساز های کوبه ای و ضربه ای هستند مثل انواع طبل ها.

طبل ارکستر و گروه های موسیقی Orchestral and band drums

طبل ها نقش مهمی را در بین ادوات ضربی ارکستر غرب و گروه های موسیقی ایفا می کنند. هنر و تاریخ باستان نشانگر آن است که تمامی تمدن های مهم از طبل استفاده می کردند.

در یک ارکستر استفاده از هرکدام از این سازها، به چینش و سلیقه آهنگساز و پارتیتور بستگی دارد.