ماجرای اولین مانور نظامی ایران و لاف بزرگ برای شکست روس ها - مالکوم

به گزارش، بعضی نخستین های نظامی در دوره رضاخان رخ داد؛ اغلب هم به دلیل شرایط رو به تغییر دنیا در آن روزگار. در اوایل دوره پهلوی اول، ارتشی با 5 لشکر در تهران، تبریز، همدان، اصفهان و مشهد سازماندهی شد که حدود 40 هزار نفر نیرو داشت.

از سال 1305 نیز نیروی هوایی ارتش با 17 فروند هواپیمای فرانسوی و روسی تشکیل شد و البته هواپیما های یونکرس آلمانی هم بودند. پس از اشغال نظامی ایران در جنگ دنیای اول بازسازی ارتش ایران ضروری بود و بر این اساس سلاح های جدیدی از اروپا خریداری شد. گروه هایی از ارتشی ها نیز برای آموزش فنون نظامی به دانشکده های نظامی فرانسه اعزام شدند.

آن موقع بودجه سالانه ارتش 9 میلیون تومان بود؛ مبلغی هنگفت معادل 40 درصد کل درآمد کشور. اشتباه بزرگ در نوسازی ارتش در دوره رضاخان وابستگی به غربی ها بود؛ سلاح هایی که دلشان می خواست به ما فروختند. مسائل ریزودرشت ارتش و کار نابلدی فرماندهان نظامی و بی سوادی نظامی رضاخان هم بر ضعف ها اضافه نمود و چنین شد که در جنگ دنیای دوم طی چند ساعت ارتش رضاخان فروپاشید و ایران دوباره اشغال شد. حالا ماجرای نخستین مانور نظامی ایران در این ارتش نوظهور چه بود؟

تمرین نظامی در دوره رضاخان هرسال برگزار می شد؛ مراسمی شامل رژه پیاده و سواره و شلیک با سلاح سبک و همچنین شلیک توپخانه به اهداف مشخص. اما در یکی از این تمرین های نظامی سرهنگ عبدالله راهنمایی رئیس رکن 3 ارتش، نمایشی ترتیب داد که به این دلیل که برنامه ای از پیش مشخص داشت و جلوی فرمانده ارتش برگزار گردید می توان آن را نخستین مانور نظامی ایران دانست. توضیح این مانور که درواقع نمایشی مضحک بود در کتاب خاطرات ارتشبد حسین فردوست با عنوان ظهور و سقوط سلطنت پهلوی چنین آمده است:

یک سال مانور سالانه در حوالی شهریار برگزار گردید و من هم به عنوان فرمانده گروهان لشکر یک در آن شرکت داشتم. در شهریار ارتفاعات زیاد نیست، ولی به هرحال روی بلندترین تپه برای رضاخان جایگاهی را درست نموده بودند و او با دوربین ما را تماشا می کرد. راهنمایی به وسیله سرلشکر ضرغامی، رئیس ستاد ارتش، به اطلاع رضاخان رسانید که سال جاری ما یک مانور کوتاه مدت از یک واحد جدید موتوریزه درست نموده ایم که اگر اجازه دهید اجرا شود. مانور اجرا شد. این واحد به اصطلاح جدید عبارت بود از 100 تا 150 کامیون که یک تیپ سوار آن بودند، نه زرهی داشتند و نه تانکی و نه توپخانه خصوصی؛ تعدادی کامیون بود و یک عده سرباز!

دیدیم که از دور گردوخاک بلند شد و این واحد رسید و توقف کرد. آن ها قبلاً زیر نظر راهنمایی برنامه ریزی و تمرین نموده بودند. سرباز ها از کامیون پایین پریدند و به سرعت خود را به ارتفاعات رساندند و به اصطلاح تسخیر کردند.

واکنش رضاخان چه باشد خوب است؟ در ادامه می خوانیم: این مانور که برای اولین بار اجرا می شد، برای رضاخان چیز عجیب وغریبی بود و او که سواد نظامی درست وحسابی نداشت و دانشکده ندیده بود، تعجب می کرد که یک تیپ پیاده ظرف ربع ساعت خود را به موضعی برساند و یک ربع بعد در خط الرأس ارتفاعات حاضر شود و در مقابل دشمن آماده شود. رضاخان خیلی تحسین کرد و مانور را فوق العاده و عالی خواند و راهنمایی را تمجید نمود!

قسمت جالب تر، ادامه ماجراست که چنین نقل شده است:

راهنمایی هم بلافاصله لاف بزرگی زد که واقعاً وقاحت می خواهد. او به رضاخان گفت: ما با سه تا از این واحد ها می توانیم جلوی روس ها را بگیریم! رضاخان هم باور کرد و گفت: آفرین، درست کنید! بدین ترتیب، زیر نظر راهنمایی 3 تیپ موتوریزه درست شد که البته به لشکر های تهران وابسته شدند. این نمونه، سطح نازل معلومات رضاخان و بی اطلاعی او از تکنولوژی های نظامی دنیا آن روز را نشان می داد و هم روحیه امرای ارتش رضاخان را!

فردوست در همین کتاب تأکید می نماید: در ارتش رضاخان حرکات نمایشی و لاف و بلوف جایگزین تمرین و آمادگی نظامی واقعی بود و همین روحیه امرای رضاخانی، ارتش ایران را در شهریور 20 به آن وضع اسفبار انداخت.

منبع: فارس