موانع پیش روی توسعه پیغام رسان های داخلی - مالکوم

حمید فتاحی روز یکشنبه با اعلام خبر شروع فاز دوم حمایت از پیغام رسان ها، به سوالاتی که درباره چرایی موانع پیش روی استفاده از پیغام رسان های بومی مطرح است، پاسخ داد. او معتقد است مسئله اصلی در عدم رشد پیغام رسان ها مربوط به موارد زیرساختی نیست. مشکل اصلی نبود خدمت بر بستر پیغام رسان هاست که مانع از جذب کاربران می گردد.

معاون وزیر ارتباطات معتقد است: سند مصوب شورای عالی فضای مجازی، در مورد حمایت از پیغام رسان های داخلی برای همه دستگاه ها تکالیفی را معین نموده است. اما فارغ از این که هر دستگاهی به چه میزان به تکالیف خود عمل نموده، همه انتظارات از وزارت ارتباطات است.

حدود پنج سال از شروع حمایت های دولت از پیغام رسان ها می گذرد. در مقطعی با فیلتر شدن تلگرام هم اقبالی نصیب پیغام رسان ها نشد. ما حتماً باید پیغام رسان بومی داشته باشیم؟ حتی اگر توانایی ارائه این خدمت از سوی فراورینمایندگان وجود نداشته باشد؟

داشتن پیغام رسان بومی موضوع مهمی است. اشتغال، اقتصاد، جریان داده و آورده های دانشی که در این حوزه وجود دارد بسیار حائز اهمیت است. با شروع حمایت از پیغام رسان های بومی، رشد پیغام رسان ها تقریباً 10 برابر شده است. آن ها در ابتدای سال 96 حدود یک و نیم میلیون کاربر داشتند که این عدد اکنون مجموعاً به بیش از 20 میلیون کاربر رسیده است. آمار نشان می دهد حرکت روبه جلو بوده و در حوزه پیغام رسان اتفاقات خوبی اتفاق افتاده است؛ اما متأسفانه گاهی نگاه به این شکل است که این پیغام رسان ها رشد ننموده اند. رشد این ها حتماً باید یک رشد طبیعی باشد و تنها در آن صورت است که می توانند به پیروزیت برسند.

صاحبان پیغام رسان ها برای رشد خود چه نموده اند؟

مسائلی مانند نرم افزار، معماری پیغام رسان و دانشی که برای توسعه آن وجود دارد، بر عهده صاحبان پلتفرم است. واقعاً این طور نیست که بگوییم یک عده آمده اند رانت گرفته اند و کاری ننموده اند. آن ها برای این کار کوشش نموده اند؛ بعضی پیروز نبودند و ترجیح شان این بود که کار را ادامه ندهند. بعضی نیز با چنگ و دندان ادامه می دهند و برنامه و نگاه شان کاملا روبه جلو است. تجربه هم نشان داده که نگاه شان انحصاری و رانتی نیست. همواره دنبال رقابت هستند و بارها بیان نموده اند که رقابت می تواند به برنده شدن آن ها منجر گردد.

با توجه به این که مردم اطلاعات هویتی و آدرس خود را به سادگی در اختیار پلتفرم های حمل ونقل اینترنتی و فرشگاه های اینترنتی قرار می دهند و این پلتفرم ها رشد خوبی در کشور داشته اند، اما برای استفاده از پیغام رسان بومی همواره گارد وجود دارد. دلیلش چیست؟

فراورینمایندگان پیغام رسان ها شاخ و دم ندارند. همان بچه هایی هستند که در بخش های دیگر هم کار می نمایند. علت اصلی عدم استقبال از آن ها همین است که خدمتی ارائه نمی دهد.

چهار سال از حمایت های دولت گذشته و هنوز نتوانسته اند کاربر قابل توجهی جلب نمایند. آخرین آماری که ارائه شد مربوط به سال 97 است که اعلام کردید این ها 15 میلیون کاربر دارند. دو سال از آن روزها گذشته و تعداد کاربران شاید بنا به گفته شما تنها 5 میلیون افزایش داشته است. این پیشرفت خوبی است؟

در این مدت بیشترین تمرکز آن ها روی پایداری سرویس هایشان و نگه داشتن کاربرانی بوده که در این مدت جذب نموده بودند. البته یکی از عوامل اصلی عدم جذب انبوه مخاطبان جدید، عدم ارائه خدمات جذاب جدید برای کاربران است.

اشکالی دارد اگر نتوانیم پیغام رسان بومی داشته باشیم؟

استفاده حداکثری از منافع و مزایای فناوری اطلاعات جزو سیاست گذاری های فضای مجازی کشور این است. موضوعاتی مانند آورده اقتصادی که پشت پلتفرم هایی مانند دیجی کالا، اسنپ، تپسی وجود دارد در این زمینه بسیار موثر است. فرض کنید این ها نبودند و یک پلتفرم خارجی ارائه خدمات می داد، تمام آورده های اقتصادی به آن سمت می رفت. موضوع مهم اشتغال و توسعه دانش فناوری اطلاعات از موضوعات مهم دیگر در زمینه است.

در حوزه پیغام رسان ها بحث صیانت از حقوق و حریم خصوصی موضوعات مهمی است که باید به آن توجه گردد. برای این مسئله حتی لایحه نیز به دولت داده ایم و منتظر تصویب هستیم. علاوه بر آن اگر همه مراکز مانند ثبت احوال و بانک مرکزی امکان ارائه خدمات شان را بر بستر پیغام رسان ها فراهم نمایند آن ها می توانند خدمات بهتری ارائه نمایند به پیروزیت برسند. رشد پیغام رسان قطعات پازلی دارد که باید به یکدیگر متصل شوند وگرنه اتفاق نمی افتد.

ما در تمام جلساتی که در حوزه پیغام رسان ها مطرح شده، به صداوسیما انتقاد نموده ایم که به سادگی پلتفرم خارجی را ترویج و تبلیغ می نماید اما پلتفرم داخلی را شامل هزار قانون تجاری می داند و جلوی آن را می گیرد. در صورتی که تبلیغ تلویزیونی بسیار مؤثر است.

البته سیاست گذاری ابتدایی در حوزه پیغام رسان هم غلط بوده است. در ذهن بعضی الآن پیغام رسان بومی را معادل فیلتر پلتفرم خارجی می دانند که همین مسئله به آن ضرر زده است. هم زمانی فیلتر تلگرام با ارائه پیغام رسان بومی، این مسئله را در ذهن بعضی از کاربران به یک مانع تبدیل کرد. البته سو استفاده و پررنگ کردن این مسئله هم در آن موقع طبیعی نبود.

به گفته صاحبان پلتفرم های پیغام رسان داخلی، این مسئله به آن ها ضربه زد و جلوی رشد طبیعی شان را گرفت. شاید اگر این هم زمانی رخ نمی داد، اکنون پیغام رسان ها نیز مانند دیگر پلتفرم ها کاملاً در بین کاربران جاافتاده بودند. نکته مهم دیگر این است که با قوانین دست و پاگیر 100 سال قبل حوزه تجارت، نمی توان انتظار داشت پیغام رسان ها پیشرفت نمایند.

همچنان به رشد پیغام رسان ها امیدوار هستید؟

رشد آن ها امکان پذیر و شدنی است. البته به این بستگی دارد که هرکدام از صاحبان نقش ها که در سند سال 96 شورای عالی فضای مجازی وظایف آن ها تبیین شده پای کار بیایند و تنها به دنبال سهم خواهی و منافع نباشند.

چرا هیچ وقت از بقیه نهادها صحبت نمی گردد و تمامی نقدها برای عدم رشد پیغام رسان ها متوجه وزارت ارتباط است؟

شاید دیوار وزارت ارتباطات کوتاه است. شاید موضوعات سیاسی دخیل باشد؛ شاید علت این باشد که چون مجری اصلی زیرساخت فنی و شبکه ای فضای مجازی، وزارت ارتباطات است همه از این دستگاه انتظار دارند یک تنه مسئله پیشرفت پیغام رسان ها را رقم بزند؛ اما بازهم تاکید می کنم مسئله امروز پیغام رسان ها زیرساخت نیست.

در کشور ما خدمات چند ده میلیونی میزبانی (هاست) می گردد و بدون مشکل جریان پیدا می نماید. خدمات مهم مانند بانکی با سرعت انجام می گردد و این نشان می دهد زیرساخت کشور مسئله ای ندارد.

حمایت از پیغام رسان های بومی از چه زمانی شروع شد؟

در سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات که سال 95 ابلاغ شد، عبارتی تحت عنوان خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات وجود دارد. درست است که این خدمات در لایه زیرساخت نیست اما بین لایه خدمات و لایه زیرساخت نقش ایفا می نماید. منظور از خدمات پایه، خدماتی است که به صورت گسترده، سراسری و در سطح کلیه کاربران فضای مجازی خدمت ارائه می دهد و با لایه زیرساخت پیوستگی دارد.

بر اساس سند تبیین، هر نهادی مجری زیرساخت باشد، باید تا حدودی شرایط لازم برای رشد خدمات پایه را هم فراهم کند. خدماتی مانند موتورهای جستجو، نقشه، پیغام رسان و رایانامه که در سطح کل کاربران در سطح فضای مجازی مورد استفاده قرار می گیرد.

جنس و خاصیت پیغام رسان ها نیز به نحوی بود که بیش از موضوعات دیگر مورد توجه نهاده شد. به همین دلیل در سال 96 سند دیگری به نام سند سیاست ها و اقدامات حمایت از پیغام رسان های داخلی در شورای عالی فضای مجازی مصوب شد که دستور رسیدگی خاص به پیغام رسان ها را می داد. در آن سند برای هر یک از دستگاه ها و بخش های حاکمیتی و دولتی، وظایفی معین شده که به فراخور مسئولیت خود در قبال پیغام رسان ها تکالیفی را انجام بدهند.

کدام بخش ها در این سند مسئولیت دارند؟

وزارت ارتباطات در حوزه تأمین زیرساخت ها، وزارت ارشاد در حوزه فراوری و تأمین محتوا، صداوسیما در حوزه ترویج، تبلیغات و موضوعات تجاری. بحث های حریم خصوصی و صیانت از داده های کاربران نیز بر عهده قوه قضائیه گذاشته شده است.

وزارت ارتباطات در فاز اول چه کرد؟

پس از برگزاری جلسات کارشناسی در مرکز ملی فضای مجازی، تبیین شد که فضای هم مکانی، ارتباطات موردنیاز برای اتصال به شبکه داخل کشور، پهنای باند موردنظر، یک سوم شدن تعرفه و ارائه وام 5 میلیارد تومانی توسط وزارت ارتباطات به پیغام رسان ها ارائه گردد.

تمامی دستگاه ها مسئولیت های خود در فاز نخست را به نتیجه رساندند؟

راجع به سایرین قضاوت نمی کنم و مرکز ملی فضای مجازی باید در این خصوص تصمیم گیری کند اما کارهایی که وزارت ارتباطات باید در چارچوب سند انجام می داد تا حد خوبی به نتیجه رسیده است.

فاز دوم حمایت ها از چه زمانی شروع شد؟

آذرماه گذشته کار تدوین سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات که مکمل سند تبیین الزامات است شروع و ماه گذشته نیز سند مصوب شورای عالی فضای مجازی ابلاغ شد. در این سند تاکید شده که موضوع حمایت های زیرساختی از خدمات پایه کاملاً بر عهده وزارت ارتباطات است.

نظرمان این بود که مشکل عمده پیغام رسان ها، سرور، سخت افزار و پهنای باند نیست؛ مشکل عمده خدمتی است که باید در این پیغام رسان ها ارائه گردد تا به جذب کاربر منجر گردد. همان طور که در این سال ها تاکسی و فروشگاه های اینترنتی با ارائه خدمت توانستند به پیروزیت برسند.

از نظر وزارت ارتباطات اگر پیغام رسان ها خدمت خوبی ارائه دهند، فارغ از این که چند سرور دارند و سخت افزارشان چیست، می توانند با جذب کاربر، چرخه حیات خود را به جریان بیندازند و پس ازآن موضوعات فنی را پوشش دهند. ما معتقد هستیم که بخش خصوصی باید با رغبت به این موضوع ورود کند و با ارائه خدمت مناسب به کاربر، شرایط حضور در فضای مجازی کشو را برای خود فراهم کند.

در فاز نخست به چند پیغام رسان خدمات دادید؟

در ابتدا هفت پیغام رسان از سوی مرکز ملی فضای مجازی برای دریافت حمایت از وزارت ارتباطات معرفی شدند. پس از ارزیابی مرکز ملی فضای مجازی، با توجه به میزان فراوری ترافیک و جذب کاربر قرار شد سه پیغام رسان مورد حمایت های ویژه تری قرار بگیرند.

شروع فاز دوم تا الآن به چه صورت پیش رفته است؟

اختلاف نظرها بین مرکز ملی فضای مجازی و صاحبان پلتفرم ها برای ادامه حمایت زیاد بود و بعضاً ارزیابی صورت گرفته را قبول نداشتند. البته طبیعی است که هر فردی فکر کند خدمت خوب و مناسبی را ارائه داده و باید شامل حمایت های بعدی گردد؛ اما درنهایت به ما اعلام شد که فاز دوم حمایت ها را با سه پیغام رسان همراه با یکسری وظایف که از سند اول بر عهده مان بود ادامه دهیم. مهم ترین گامی که باید در این بین برمی داشتیم توسعه مرکز داده مادر شبکه ملی اطلاعات برای خدمت دهی به پیغام رسان ها، موتور جستجو، رایانامه و نقشه بود.

دیگر بحث حمایت اقتصادی مطرح نیست؟

خیر. در فاز دوم بحث تأمین اقتصادی بر عهده حاکمیت نیست. در این فاز امکانات مرکز داده و سرور در اختیارشان قرار می دهیم. ایجاد بستر زیرساختی برای شکل گیری خدمات پایه برای جریان پیدا کردن پیغام رسان ها است و زمانی که بتوانند به مدل اقتصادی برسند و به درستی شکل بگیرد، از مجموعه جدا می شوند تا این امکانات در اختیار پلتفرم های دیگر قرار بگیرد.

ممکن است پیغام رسان های دیگری به این فاز اضافه شوند؟

اسامی از سوی مرکز ملی فضای مجازی به وزارت ارتباطات ارائه می گردد.

علاوه بر در اختیار گذاشتن سرور و استفاده از تجهیزات مرکز داده مادر شبکه ملی، چه حمایت دیگری صورت می گیرد؟

پرداخت سهم درآمدی به فراورینماینده محتوا برای اولین مرتبه است که صورت می گیرد. این کار باعث می گردد رغبت فراورینماینده برای بالا بردن سهم ترافیک خود بیشتر گردد. اتصال به شبکه ارتباطی کشور برای ارائه خدمات بهتر نیز از کارهایی است که در فاز دوم صورت گرفته تا نظر کاربر برای استفاده از پیغام رسان بومی را جلب کند.

شما در ازای وام و تسهیلاتی که به پیغام رسان ها ارائه می کنید از آن ها گزارش عملکرد می خواهید؟

ارزیابی و نظارت بر اجرای مصوبات شورای عالی فضای مجازی توسط مرکز ملی فضای مجازی انجام می گردد. ما مسئول ارائه گزارش از میزان ترافیک فراوریی و پهنای باند مصرفی پیغام رسان ها هستیم. تصمیم برای ادامه حمایت و این که پیشرفتی حاصل شده بر عهده مرکز ملی فضای مجازی است.،ایرنا