10 فیلم برتر فرانسیس مک دورمند؛ بازیگری که با سرزمین آواره ها درخشید - مالکوم

مک دورمند با سینمای برادران کوئن پیوند خورده است و بارها در قامت یکی از شخصیت های فرعی یا در نقش کاراکتری کلیدی برای این دو برادر مقابل دوربین رفته است. او در سال 1984 و حین اولین همکاری اش با کوئن ها، با جوئل کوئن ازدواج کرد که زندگی و پروژه های سینمایی مشترکشان همچنان ادامه دارد. مک دورمند بازیگر پیروزی محسوب می شود و فارغ از این موضوع که چندان از شرایط هالیوود و فرایند جشنواره ها رضایت ندارد، تا به امروز دو اسکار بازیگری و جوایز متعدد دیگری مانند بفتا و گلدن گلوب را به خانه برده است. انتظار می رود برای تازه ترین نقش آفرینی اش در فیلم کلوئی ژائو هم شانس خوبی در اسکار داشته باشد و بتواند تعداد جوایزش در این مراسم را به عدد سه برساند. در این مطلب به بهانه اکران فیلم سرزمین آواره ها و بازی درخشان مک دورمند، سراغ بهترین فیلم های این بازیگر دوست داشتنی و نقش آفرینی های ماندگارش خواهیم رفت.

1. دهشت زده (Blood Simple)

• کارگردان: برادران کوئن
• نقش مک دورمند: اَبی
• دیگر بازیگران: دن هدایا، ام امت والش، جان گتز
• امتیاز متاکریتیک: 82 از 100
• محصول: 1984

داستان این فیلم که نخستین همکاری مک دورمند با برادران کوئن محسوب می شود درباره خیانت، تعقیب و گریز، شک و نهایتا انتقام است. اَبی از زندگی زناشویی خود رضایت چندانی ندارد و به صورت پنهانی با کارمند همسرش وارد رابطه می شود. پس از برملا شدن داستان، همسر ابی یعنی جولیان مارتی (با بازی دن هدایا) تصمیم به استخدام فردی مرموز به نام وایسر (با بازی ام امت والش) می گیرد تا اَبی و کارمندش را تعقیب کند و در زمان و مکانی مناسب آن ها را به قتل برساند. اما همه چیز به این سادگی و طبق برنامه پیش نمی رود.

اگر با سینمای برادران کوئن آشنایی داشته باشید می دانید که آن ها گاهی از ایده هایی ساده و قابل پیش بینی داستان های جنایی سیاه، تلخ و خنده داری می سازند که حتی فکرش را هم نمی توانید بکنید. مک دورمند در اجرا به شخصیت اَبی عمق قابل قبولی می دهد تا مخاطب علاوه بر تماشای خیانت هایش، شاهد رفتارها و مسائل وی هم باشد و با او همذات پنداری کند.

2. می سی سی پی می سوزد (Mississippi Burning)

• کارگردان: آلن پارکر
• نقش مک دورمند: خانم پل
• دیگر بازیگران: ویلم دفو، جین هکمن
• امتیاز متاکریتیک: 65 از 100
• محصول: 1988

فرانسیس مک دورمند سه سال پس از بازی تأثیرگذارش در دهشت زده با فیلم عظیم کردن آریزونا برای دومین بار به همکاری با برادران کوئن پرداخت اما کوتاهی نقشش، دومین تجربه جدی سینمایی او را در حد متوسط باقی گذاشت. اما سال 1988 برای مک دورمند به نوعی پله ترقی و جهتی برای رشد و پیروزیت تبدیل شد که نتایجش تا امروز زنده و قابل مشاهده است. می سی سی پی می سوزد برای این بازیگر آمریکایی پیروزیت های بسیاری به همراه داشت که مهم ترینش نخستین نامزدی اسکار بود. داستان فیلم در سال 1964 رخ می دهد و به آنالیز و تحقیقات دو نیروی FBI راجع به قتل سه کارمند دولت می پردازد که به شکل مرموز و نامعلومی کشته شده اند.

فیلم آلن پارکر یک درام جنایی است که تمی نژادپرستانه دارد و به وسیله قصه ای کارآگاهی و رمزآلود روایت می شود. مک دورمند نقش خانم پل که همسر یکی از قاتلین این جنایت است را بازی می نماید و با این که شخصیت اش به عنوان نقشی مکمل در قصه وجود دارد، اما کماکان می توان شاهد تأثیرگذاری و نفوذ او در داستان بود. مک دورمند در این فیلم با روش منحصر به فردش در زمینه دیالوگ گویی و کنترل حرکات صورت و بدن، به خوبی دوگانگی رفتاری و معلق ماندن میان انتخاب های خیر و شر را به تصویر می کشد.

3. خانم پتیگرو برای یک روز زندگی می نماید (Miss Pettigrew Lives For A Day)

• کارگردان: بهارات نالوری
• نقش مک دورمند: گونوِر پتیگرو
• دیگر بازیگران: ایمی آدامز، مارک استرانگ، شرلی هندرسون
• امتیاز متاکریتیک: 63 از 100
• محصول: 2008

پیرنگ این فیلم بر اساس کلیشه ای رایج میان قصه های درام شکل گرفته است. گره خوردن زندگی دو زن به یک دیگر با تفکرات و شخصیت های متفاوت چیز تازه ای نیست و بارها نمونه این تقابل ها که میان انسان های سنتی و باتجربه و افراد عمدتا آزاداندیشِ امروزی به وجود می آید را دیده ایم. مک دورمند در این اثر کمدی-رمانتیک نقش گونوِر پتیگرو را بازی می نماید که به صورت ناگهانی و ناعادلانه ای از شغل سَرپیشخدمتی اخراج می شود. فرایند قصه در جهت یافتن حرفه ای تازه، او را با بازیگر و خواننده ای آشنا می نماید که ایمی آدامز نقش آن را به عهده دارد. دنیای خانم پتیگرو مملو از ندیده ها و تجربیاتی است که عاری از لذایذ زندگی و سرخوشی های لحظه ای هستند و از آن طرف، مسؤولیت ناپذیری و رفتارهای نسنجیده به عنوان خصوصیات شخصیتی سلبریتی آمریکایی معرفی می شود.

فیلم در ادامه به مسأله تأثیرپذیری از یک دیگر و تغییرات رفتاری بین این دو شخصیت می پردازد و مک دورمند طبق معمول با درک مؤلفه های درونی و خصوصیات چنین فردی، رویارویی با موضوعات مختلف و واکنش های متفاوت یک زن میانسال را به شکلی پرداخت شده و کاملا ملموس به نمایش می گذارد.

4. سرزمین شمالی (North Country)

• کارگردان: نیکی کارو
• نقش مک دورمند: گلوری داج
• دیگر بازیگران: شارلیز ترون، وودی هارلسون، ریچارد جنکینز
• امتیاز متاکریتیک: 68 از 100
• محصول: 2005

درام تکان دهنده نیکی کارو درباره زندگی جوسی آیمز (با بازی شارلیز ترون) است که پس از جدایی از همسرش به زادگاه اش یعنی شمال مینه سوتا برمی شود تا با پیدا کردن کاری مناسب، زندگی خود و دو فرزند کوچک اش را بچرخاند. جوسی از سر ناچاری وارد معدن می شود تا بتواند با استفاده از حقوق و مزایای بیش تر، فشارهای زندگی اش را کاهش دهد. مک دورمند در فیلم نقش گلوری داج دوست قدیمی جوسی را بازی می نماید که از کارگران معدن است. داستان فیلم حول محور مسائل مختلف جوسی در معدن مانند سختی کار، آزار و اذیت مردان و مسأله تجاوز می چرخد. او پس از این اتفاقات و با تشویق و همراهی گلوری، به مقابله با این موضوعات می پردازد و در نهایت قضیه را به دادگاه و مراجع قضایی می کشاند.

مک دورمند در سرزمین شمالی بازی بسیار اندازه و تأثیرگذاری دارد و نماد شخصیتی رنج کشیده می باشد که علاوه بر استقلال و فشارهای روحی-روانی فراوان، به بیماری خاصی مبتلاست. مریضی او نورون های حرکتی را هدف قرار می دهد که این امر رفته رفته موجب ناکارآمدی سیستم عضلانی و فلج عمومی می شود. همین امر بازی مک دورمند را در لحظاتی که احتیاجمند حس دریافت به وسیله نگاه و میمیک صورت است، مثال زدنی می نماید. او برای این فیلم در اسکار، گلدن گلوب و بفتا کاندید شد اما جایزه ای دریافت نکرد.

5. بخوان و بسوزان (Burn After Reading)

• کارگردان: برادران کوئن
• نقش مک دورمند: لیندا لیتزکی
• دیگر بازیگران: جورج کلونی، برد پیت، جان مالکوویچ
• امتیاز متاکریتیک: 63 از 100
• محصول: 2008

کمدی سیاه پر ستاره برادران کوئن سازمان سیا را زیر تیغ نقد می برد و از قضا شعار جالبی دارد که هم حالتی هجوآمیز به خود می گیرد و هم کاملاً به قصه و فیلم مربوط می شود: اطلاعات اهمیت دارد.

داستان فیلم درباره یک مأمور قدیمی سیا به نام آزبورن کاکس (با بازی جان مالکوویچ) است که از اخراج ناگهانیش واهمه دارد و به همین خاطر تمام خاطرات و اطلاعات اش را به یک سی دی منتقل می نماید و به صورت اتفاقی آن را در یک باشگاه ورزشی جا می گذارد.

فرانسیس مک دورمند در فیلم عجیب و غیر قابل پیش بینی بخوان و بسوزان نقش رییس این باشگاه را دارد که درگیر دغدغه های ورزشی خود است اما سلسله وقایع پیچیده ای او را وارد مسائل جنایی و امنیتی می نماید که فرایند زندگیش را تغییر می دهد. شخصیت لیندا لیتزکی رفتارهای خنده دار و احمقانه ای دارد که در مواجهه با مباحثی مانند قتل و اطلاعات سری حالتی پارادوکسیکال پیدا می نماید و قدرت بازیگری مک دورمند هم در همین لحظات معین می شود زیرا او استاد بازی با موقعیت هایی ست که در اوج جدی بودن، باعث خندیدن مخاطب می شوند و یک دوگانگی فوق العاده را ایجاد می نمایند.

6. تقریبا مشهور (Almost Famous)

• کارگردان: کامرون کرو
• نقش مک دورمند: الن میلر
• دیگر بازیگران: کیت هادسون، پاتریک فوگیت، بیلی کروداپ
• امتیاز متاکریتیک: 90 از 100
• محصول: 2000

تا پیش از این فیلم کمتر کسی فکر می کرد که مک دورمند بتواند در نقش مادری مستبد و جدی تا این اندازه بدرخشد اما او در تقریباً مشهور سنگ تمام گذاشت و تمام پیش زمینه های ذهنی منتقدین و علاقه مندان به سینما را تغییر داد. داستان این فیلم در دهه هفتاد میلادی رقم می خورد و درباره پسر نوجوانی است که به دنیای موسیقی و گروه های راک پیروز آن دوران علاقه فراوانی دارد. او از طرف مجله رولینگ استون فرصتی پیدا می نماید تا درباره گروه لدزپلین مطلبی پر و پیمان بنویسد اما در این میان باید از سد سخت گیری و فشارهای مادرش عبور کند. در واقع کامرون کرو شخصیت الن میلر را بر اساس رفتارهای مادرش خلق کرد و به همین خاطر می توان این فیلم را اثری اتوبیوگرافیک دانست که بیان گر آغاز فعالیت های هنری و نویسندگی این کارگردان مشهور و کشمکش های مختلف با مادرش است. مک دورمند که با این فیلم باری دیگر نامزدی اسکار را کسب کرد، به شکلی آگاهانه و دقیق نقش مادری خشک و مصمم را بازی نموده است که علاوه بر تمام مخالفت ها و تندخویی هایش، درونیات ملایم و مهربانانه تری دارد.

7. مردی که آنجا نبود (The Man Who Wasnt There)

• کارگردان: برادران کوئن
• نقش مک دورمند: دوریس کرین
• دیگر بازیگران: بیلی باب تورنتون، جیمز گاندولفینی، اسکارلت جوهانسون
• امتیاز متاکریتیک: 73 از 100
• محصول: 2001

برادران کوئن با این فیلم نوعی ادای دین و بازنگری به سینمای کلاسیک، به خصوص هیچکاک، داشتند و به ماجرای تکراری و الگو شده زنان نیمه مدرنِ خیانت کار و مردان ساده زیست و ناپیروز جانی تازه بخشیدند. مردی که آنجا نبود یک نئونوآر سیاه و سفید با رگه های جنایی است که به زندگی دوریس کرین یک حساب دار الکلی و افسرده می پردازد. همسر او (با بازی بیلی باب تورنتون) آرایشگری ساده است و همین امر موجب بروز حس نارضایتی در دوریس و ایجاد مسائل مختلف در رابطه زناشویی این دو می شود. او هیچ پیشرفت و ارتقاء درجه ای در کار شوهرش نمی بیند و با این که خودش هم کارمند سیستم بروکراتیک اداری و نماینده شغلی خشک و ماشینی است، اما رفته رفته عوامل کسالت و خستگی های روحیش را در این نوع زندگی می بیند.

دوریس با تاجری سرمایه دار و پیروز وارد رابطه می شود و ناگهان خود را میان اتفاقاتی عجیب و مرموز می یابد که با تصورات اش کیلومترها فاصله دارد. مک دورمند در این فیلم بازی کنترل شده و تأثیرگذاری دارد و به خوبی می داند که چه زمان هایی باید با نگاه یا تغییر در فرم صورت، سکانسی را پیش ببرد و چه مواقعی لحن حاکم می شود. شخصیت دوریس از لحاظ مبحث خیانت و رابطه نامآغاز، شباهت های فراوانی با کاراکتر اَبی در فیلم دهشت زده دارد اما نوع اجرا و بازی بی نقص مک دورمند، این دو شخصیت را کاملا از یک دیگر جدا می نماید.

8. فارگو (Fargo)

• کارگردان: برادران کوئن
• نقش مک دورمند: مارجی گاندرسون
• دیگر بازیگران: ویلیام اچ میسی، استیو بوشمی، پیتر استورماره
• امتیاز متاکریتیک: 85 از 100
• محصول: 1996

فارگو با پیروزیت های بی نظیرش هم نام برادران کوئن را بیش از پیش بر سر زبان ها انداخت و هم نخستین اسکار مک دورمند را به ارمغان آورد. داستان این کمدی سیاه نفس گیر با اجیر کردن دو تبهکار حرفه ای توسط جری لاندگارد (با بازی ویلیام اچ میسی) آغاز می شود که میخواهد برای تلکه کردن پدر زن پولدارش، همسر خود را گروگان بگیرد. اتفاقات پیرامون این گروگان گیری و آدم کشی های دو قاتل قصه، باعث ورود مارجی به ماجرا می شود. او یک افسر پلیس محلی است که پفراینده این قتل ها را به عهده می گیرد. مک دورمند با بازی در نقش یک افسر حامله که با همسرش در خانه ای نقلی زندگی می نماید و کمی هم گیج و حواس پرت است، به شکل فوق العاده ای مخاطب را وارد اتمسفر سرد و دنیای بی رحم جرم و جنایت می نماید.

برادران کوئن در یکی از مصاحبه هایشان گفته اند که علت شرایط جسمی و شخصیتی مارجی، شکستن کلیشه پلیس قلچماق و همه فن حریف بوده و آن ها می خواستند کسی را وارد این دنیا هولناک نمایند که به جای استفاده از مسلسل و زور بازو، لحن گیرا و زنانگیش را به کار می گیرد و برای چنین فردی، چه کسی بهتر از فرانسیس مک دورمند.

مارجی گاندرسون از آن پلیس هایی ست که حین دیدن جسد متلاشی شده فرد ناشناسی در برف، نوشیدنی اش را می خورد و به بذله گویی در باب فرایند جنایت با همکارش مشغول می شود. مک دورمند به بهترین نحو ممکن تقابل میان خیر و شر را با لحن قوی و چهره خاص اش به تصویر می کشد تا در انتها فیلم، نقش آفرینی اش را در زمره بهترین های قرن بیستم و حتی تاریخ سینما قرار دهید.

9. سه بیلبورد خارج از ابینگ، میزوری (Three Billboards Outside Ebbing, Missouri)

• کارگردان: مارتین مک دونا
• نقش مک دورمند: میلدرد هیز
• دیگر بازیگران: وودی هارلسون، سم راکول، جان هاکس
• امتیاز متاکریتیک: 88 از 100
• محصول: 2017

فرانسیس مک دورمند در کمدی سیاه تلخ و تأثیرگذار مارتین مک دونا، بار دیگر در نقش مادری عاصی و تندخو ظاهر شد که این بار به جای درگیری های روانی با پسرش در خانه، درگیر ماجرای تجاوز و قتل دخترش در سطح اجتماع است. از مرگ تنها دختر میلدرد هیز هفت ماه می گذرد و او همچنان خواستار پیگیری پفراینده بوده و می خواهد مسببین این جنایت هولناک را به سزای اعمالشان برساند. میلدرد پس از بی توجهی های مداوم نیروهای پلیس راجع به پفراینده دخترش، تصمیم می گیرد با نصب سه بیلبورد در خارج شهر و نوشتن جملاتی تحریک آمیز بر روی آن ها، توجه رسانه ها و پلیس را به خود جلب کند و پفراینده را مجدداً به جریان بیندازد.

مک دورمند در این فیلم نقش زنی سختی کشیده و مستقل را بازی می نماید که معینات رفتاری دوگانه اش را با جامعه خشن و سرد حاشیه آمریکا وفق داده است. او می تواند با دریل دندان پزشکی به راحتی ناخن دکترش را سوراخ کند یا با جرئت بالا و نترس بودنش، انواع فحش و طعنه های مختلف را نثار پاپ های کلیسا سازد. اما همچنان احساسات و تنهایی های غم انگیز، معینه های جدانشدنی شخصیت میلدرد هستند. مک دورمند برای بازی در این فیلم تمام جوایزی که سالیان مختلف نامزد دریافتشان می شد را یک جا به دست آورد. دومین اسکارش، جایزه گلدن گلوب و بفتا.

10. سرزمین آواره ها (Nomadland)

• کارگردان: کلوئی ژائو
• نقش مک دورمند: فرِن
• دیگر بازیگران: دیوید استراترن، لیندا می، باب ولز
• امتیاز متاکریتیک: 96 از 100
• محصول: 2020

و اما آخرین عنوان این فهرست و اثری که به بهانه انتشار آن کارنامه فرانسیس مک دورمند را مرور کردیم، سرزمین آواره ها نام دارد. جدیدترین ساخته کلوئی ژائو به زندگی زنی بیوه به نام فرِن می پردازد که پس از ورشکستگی محل کار قبلی اش که در آن مشغول بوده و مرگ ناگهانی همسرش، حالا در کارخانه آمازون فعالیت دارد و در ون سفید رنگش زندگی می نماید. او خانه ای ندارد و ترجیح می دهد خود را بی خانه معرفی کند تا بی خانمان. فرِن پس از مدتی تصمیم می گیرد برای چند روز از ایالت نوادا فاصله بگیرد و زندگی حلزونی اش را با افرادی تقسیم کند که در تریلرها زندگی می نمایند و شب ها دور آتش جمع می شوند تا از خودشان بگویند یا در سکوت بکر کویر، از آسمان لذت ببرند. سرزمین آواره ها از لحاظ داستانی فیلم متوسطی است و می توانست بیش از این ها عمق داشته باشد و کمتر مستندگونه به نظر برسد. اما مک دورمند طبق معمول با بازی گیرا و اجرای بی نقصش سطح فیلم را تا حد قابل قبولی بالا می برد. شخصیت فرِن ترکیب جالب توجهی را از نقش های پیشین مک دورمند ارائه می دهد.

• تام کروز ستاره ای که پیر نمی شود

او دیگر نه آن قدرها برون گرا و پرخاش گر است و نه بیش از اندازه درونی و افسرده. زمانی که احتیاج به برقراری ارتباط با دیگران و اجتماعی بودن باشد، دیالوگ های دلنشین و لحظات کلامی خنده دار کارشان را آغاز می نمایند و وقتی ژائو او را به صورت تک افتاده در قاب های آمیخته با مناظر وسیع قرار می دهد، تنهایی و سکوت یک زن پا به سن گذاشته به خوبی نمایان می شود. انگار فرِن در جایی به آرامش رسیده و این فیلم نقطه سکون روحی-روانی کارنامه بازیگری مک دورمند به حساب می آید. باید منتظر اسکار 2021 باشیم تا ببینیم آیا این بازیگر آمریکایی و باتجربه می تواند برای سومین بار این جایزه را به خانه ببرد یا خیر.